Definicja partii politycznej w Polsce i w Szwajcarii

Źródło obrazu: Okładka książki prof. Mirosława Matyi pt. "Polska Semidemokracja")

Ustawa z 27 czerwca 1997 r. o partiach politycznych w Polsce (Art. 1, ustęp 1) mówi, że „partia polityczna jest dobrowolną organizacją występującą pod określoną nazwą, stawiającą sobie za cel udział w życiu publicznym poprzez wywieranie metodami demokratycznymi wpływu na kształtowanie polityki państwa, lub sprawowanie władzy publicznej”.  

Po przeczytaniu tej ustawy wiemy (?) co robi, a czego nie robi partia polityczna w Polsce. 

Partie w systemach demokratycznych  

W systemach demokratycznych funkcje partii politycznych postrzegane są jako siły/ugrupowania społeczne, które aktywnie mobilizują struktury społeczeństwa. Są zakorzenione w tradycji Narodu i jego historii, czyli wyrastają niejako z potrzeb i oczekiwań społecznych. To oczywiście przekłada się na wynik w walce politycznej. Wygrywająca wybory partia lub partie (w przypadku koalicji) otrzymuje legitymację społeczną do kierowania państwem. Oprócz tego partie polityczne spełniają funkcję podmiotu polityczno-instytucjonalnego, który bierze aktywny udział w życiu publicznym i kształtowaniu polityki państwa, i ma wpływ na kierunek jego rozwoju.  

Partie w systemach niedemokratycznych  

W systemach niedemokratycznych rola partii politycznych ma charakter nakazowo – kierowniczy. Partie dążą do objęcia kontrolą wszelkich form aktywności społeczeństwa pod różnymi pozorami, powołując się w tym celu na demokratyczne zasady. Dominuje zjawisko fasadowości, stopniowo zacierają się różnice między sferą publiczną i prywatną. Kształtują się elity polityczne mające najczęściej poparcie w biznesie i jego grupach interesów. Partia obejmując władzę w państwie, przejmuje lub stara się przejąć, pełnię kontroli nad obywatelami, którymi próbuje manipulować i prowadzić politykę na zasadzie dziel i rządź. Legitymizacja poczynań rządzącej partii ma miejsce poprzez „demokratyczne” wybory, które w rzeczywistości nie mają nic wspólnego z demokracją (przykładem są wybory z tak zwanych list partyjnych). 

Polska definicja partii politycznej  

Spójrzmy ponownie na zapis w ustawie o partiach politycznych z 1997. Ciekawy jest szczególnie jej końcowy fragment mówiący o wpływie partii na kształtowanie polityki państwa, lub sprawowanie władzy publicznej. Wynika z tego, że według powyższej ustawy partia polityczna w Polsce spełnia jedną z dwóch funkcji:  

– albo wpływa na kształtowanie polityki państwa, ale w jaki sposób, tego już ustawa nie definiuje konkretnie. Czytamy natomiast o udziale partii w życiu publicznym państwa  

– albo sprawuje władzę w państwie.  

Czy z tego wynika, że partia, która przejmuje władzę w państwie, zwolniona zostaje automatycznie z jej udziału w życiu publicznym?

Zwycięska partia ma doniosły cel, jakim jest sprawowanie władzy. Tak więc stwierdzamy per definitionem, że partia która wygrała wybory, zostaje ustawowo zwolniona z obowiązku jakiejkolwiek działalności publicznej i wywierania metodami demokratycznymi wpływu na kształtowanie polityki państwa?  

Krótko mówiąc, partia taka ma wolną rękę w swoich działaniach i kieruje się jedynie statutem partii, który może kreować i interpretować dowolnie, a także tworzyć własną, partyjną politykę działania. W ten sposób kształtowana zostaje polityka państwa poprzez wspomniane sprawowanie władzy publicznej.  

Przypomnijmy w tym kontekście czym jest władza, aby Czytelnik nie zasugerował się od razu, że władza to ludzie. Nie, władza to nie ludzie. Władza to nie jednostki, lecz proces wywierania przez jednostkę bądź grupę autentycznego wpływu na działania innych osób. W tym procesie dominacji zostaje ukierunkowane postępowanie z reguły szerokiej społeczności przez działania jednostek, lub elitarnych grup. Władza jest więc narzucaniem woli jednym przez innych, niezależnie od tego, czy jest to zgodne z ich interesem i ich wolą. Według wyżej wymienionej ustawy, w Polsce zwycięska partia sprawuje władzę publiczną, czyli jej celem jest wywieranie wpływu na działania innych osób, aby zgodnie z polityką partyjną ukierunkować ich postępowanie. W kontekście państwa chodzi tu oczywiście o całe społeczeństwo. 

Szwajcarska definicja partii politycznej  

Ustrój polityczny Szwajcarii zbudowany jest na instrumentach demokracji bezpośredniej i jest tak skonstruowany, że tak zwana władza, a więc proces dominacji, należy do suwerena, czyli do obywateli. Za pomocą weta obywatelskiego, inicjatywy ludowej i referendum, społeczeństwo kreuje prawo i ma ostateczny głos w ważnych sprawach na poziomie lokalnym i ogólnokrajowym.  

W konstytucji szwajcarskiej definicja partii politycznych zapisana jest następująco: „Partie polityczne współdziałają w kształtowaniu poglądów i woli narodu” (art. 137).  

Z powyższej definicji wynika, że partie polityczne w Szwajcarii nie mają na celu wywierania wpływu na politykę państwa, a już na pewno nie dążą do sprawowania władzy, czyli dominacji nad innymi. Są częścią systemu politycznego, ale nie dominującą, lecz uzupełniającą i współdziałającą. Faktyczną władzę sprawuje społeczeństwo obywatelskie przy urnie. 

Wnioski  

Polska i Szwajcaria to dwa demokratyczne państwa, w obydwu funkcjonuje cały szereg partii politycznych od lewa do prawa. Definicje partii politycznej są jednak w tych państwach diametralnie różne, co skutkuje ich odmienną rolą w życiu publicznym państwa.  

W Szwajcarii partie polityczne mają charakter drugoplanowy i służą społeczeństwu, oraz współdziałają w kształtowaniu woli Narodu, który jest suwerenem państwa.  

W Polsce partie walczą o tak zwaną władzę, a zwycięska partia ma na celu kierowanie państwem zgodnie z wolą .... ustawy. Ustawa ta natomiast legitymizowana jest zapisem konstytucyjnym w art. 7, w którym czytamy, że „organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa”.  

Oczywiście organem władzy publicznej jest przede wszystkim rząd powołany przez rządzącą partię.  

Mogłoby się wydawać, że autorzy ustawy o partiach politycznych z 1997 roku nie mieli zielonego pojęcia o polityce. Przyglądając się bliżej treści tej ustawy należy jednak stwierdzić, że działali w sposób co najmniej wyrachowany. Ten zmanipulowany zapis daje rządzącej partii wręcz nieograniczone kompetencje władcze. Od tamtego czasu minęły prawie 4 dekady, a ustawa jest nadal aktualna.