Demokracja bezpośrednia w skrócie

Podstawowe pojęcia

Poniżej wyjaśniam trzy  podstawowe instrumenty demokracji bezpośredniej: referendum, weto obywatelskie i inicjatywę obywatelską.

W dalszej części tekstu  przedstawiam uproszczony schemat demokracji bezpośredniej w Polsce. Jest to oczywiście tzw. wizja polskiego jutra, wg motta: pomarzyć zawsze wolno.

Referendum (głosowanie powszechne)

Forma głosowania o charakterze powszechnym, najbliższa ideałowi demokracji bezpośredniej, w której udział mogą brać wszyscy obywatele uprawnieni do głosowania (tj. mający czynne prawo wyborcze). W czasie referendum obywatele całego państwa lub jego części wyrażają swoją opinię w kwestii poddawanej głosowaniu. Referendum jest narzędziem kontroli władz, kształtowania ustroju i wyrazem woli społeczeństwa.

Weto obywatelskie 

Narzędzie polityczne dające obywatelom prawo do wyrażenia oddolnego, społecznego sprzeciwu wobec rozwiązań istniejących w obowiązującym systemie prawa. Praktycznie funkcjonuje to w ten sposób, że ustalona liczba obywateli uprawnionych do głosowania, w określonym czasie, zgłasza sprzeciw wobec konkretnej ustawy. Następnie społeczeństwo wypowiada się w referendum na zasadzie tak lub nie. Weto ludowe ma bezpośredni wpływ na władzę – umożliwia oddolną i obywatelską kontrolę społeczeństwa w zakresie decyzji organów rządzących.

Inicjatywa obywatelska

Narzędzie polityczne dające obywatelom oraz ugrupowaniom społecznym i politycznym prawo do zmian w istniejącym prawie. W poszczególnych krajach istnieją zasadnicze różnice w praktyce jej stosowania. W Szwajcarii jej przedmiotem może być całkowita lub częściowa zmiana konstytucji lub zmiana ustawy, zaproponowana przez ustaloną liczbę obywateli uprawnionych do głosowania, którzy w ciągu ustalonego okresu czasu zbiorą wymagane podpisy. Mogą oni wystąpić o wprowadzenie poprawek albo uchylenie zapisów już funkcjonujących aktów prawnych, lub nawet zaproponować nowe rozwiązania. Inicjatywa może dotyczyć zarówno rozwiązań szczegółowych, jak i ogólnych. Warto zaznaczyć, że każda inicjatywa, która uzyska wymaganą liczbę głosów poparcia, musi prowadzić do głosowania na drodze referendum.